Orman yangınları sağlığımızı bozabilir! Türk Toraks Derneği MYK Üyesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, Türkiye’nin birçok bölgesinde süren orman yangınları hakkında ikazlarda bulundu.

Yangın Partikülleri Göz Yanmasından Teneffüs Sistemi Hastalıklarına Kadar Birçok Hastalığa Neden Olabilir ! 

Duman, ağaç ve organik unsurların yanması sonucu ortaya çıkan gazlar ve ince partiküllerden oluşan karmaşık bir yapı olduğunu anlatan Aykaç, “İçerisindeki en büyük sıhhat tehdidi ince yapılı partiküllerdir. Bu partiküller akciğerlerimize derinlemesine nüfuz ederek; göz yanması, burun akıntısından kronik kalp damar hastalıkları ve teneffüs sistemi hastalıklarına kadar geniş bir yelpazede hastalığa neden olabilir” dedi. 

Akciğer Kanseri Uyarısı 

Aykaç şu bilgileri verdi, “Kaliforniya’da 2008 yılında yaşanan orman yangınları sırasında ölçülen PM2.5 ve PM10 değerlerinin istasyonda o güne kadar ölçülen en yüksek bedeller olduğu saptanmıştır. Bölgedeki hava kalitesi bu yangınlardan çıkan dumandan önemli halde etkilenmiş ve milyonlarca insanın sıhhatini tehdit edecek boyutta PM’ye maruz kalındığı gözlenmiştir. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran PM₁₀’un insan sıhhati açısından kritik pahası 50 µg/m3 (24 saat ) dır.  Partikül unsur rüzgarla birlikte kilometrelerce uzağa sürüklenir ve hava kirliliğine yol açar. Hava kirliliği de tüm öbür kirleticilerle birlikte kısa devirde en başta kalp, teneffüs hastalıkları ve inmelere, uzun periyotta akciğer kanseri başta olmak üzere başka organ kanserlerine yol açar.  Orman yangınlarının yakınında bulunan termik santrallerdeki hasar/yanmalar da önemli sıhhat problemlerini beraberinde getirmektedir. Termik santrallerin yanmasıyla birlikte binlerce ton kömür, ağır metaller, kimyasallardan yayılacak duman, sis, partiküller tüm ekosisteme ve tüm canlılara önemli ziyanlar vermektedir. 

Yangın alanlarında yapılan çalışmalarda son derece yüksek PM₂,5, karbon monoksit konsantrasyonları ve karbon bileşikleri gösterilmiştir. Karbon monoksit (CO) bedenin oksijen almasını mahzurlar, baş ağrısı, baş dönmesine neden olur. Yüksek dozda CO solumak, dokuların oksijenlenmesini bozar, vefatla sonlanabilecek klinik tablolara neden olabilir. 

Yangın dumanına karşı hassas bireyler kimlerdir ? 

• Kalp yetmezliği, iskemik kalp hastalığı, hipertansiyonu olanlar
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, amfizem yahut astım üzere teneffüs sistemi hastalığı olanlar
• Yaşlılar (50 yaş üzeri riskli olabilirken, 75 yaş üzerinde risk çok daha fazla artmaktadır).
• Çocuklar ve ergenler (sık nefes alıp vermeleri ve teneffüs sistemlerinin hala gelişme etabında olması nedeniyle daha fazla etkilenirler).
• Diyabet hastaları (kalp-damar hastalıkları riskini arttırdığı için)
• Gebeler.

Yangının tesirlerinden korunmak için neler yapabilir ? 

• İnce taneciklerden korunmak için cerrahi maskeler, ıslatılmış kumaş kâfi değildir, N-95 tipi maskeler kullanılmalıdır. N-95 tipi maskeler devlet tarafından yangın bölgesinde maruz kalan halka temin edilmelidir. Maskelerin yüze düzgün oturması ve hakikat kullanılması Bu maskeler ortamda bulunan CO üzere gazlardan kişiyi korumamaktadır. 
• Yangın bölgesinden öncelikle KOAH, astım ve kronik kalp rahatsızlığı bulunan hastaların, çocukların, hamilelerin tahliye edilmesi, daima oksijen kullanması gereken hastaların muhtemel elektrik kesintilerinden etkilenmemeleri için tahliyesinin öncelikli yapılması, aygıtların kullanımının sürdürülebilmesi için uygun şartların oluşturulması gereklidir.
• İklim krizinin sonuçlarından olan sıcak hava dalgaları, insanlarda önemli sıhhat risklerine, ölümlere, tarım kayıplarına, orman yangınları ve elektrik kesintilerine neden olabilmektedir. Sıcak hava dalgasından korunmak için alınabilecek kişisel tedbirler, konut içini serin tutmak, ortam sıcaklığını artıracağı için gereksiz aydınlatmaları ve elektrikli aletleri kapatmak, geceleri konutun en serin odasında uyumak, konutun içerisindeki çeşitli yerlerde kaplar içerisinde su bulundurmak, sıcak havalarda dışarı çıkmamak, çıkıldığında gölgede kalmak, çok fizikî aktivite ve spordan kaçınmak, bol sıvı almak olarak sıralanabilir.
• Evde kalındığında pencereleri kapalı tutmak dış ortam havasının içeriye girmemesini sağlamak açısından kıymetlidir.
• Pişirme gerektirmeyen, bozulmayan yiyeceklerin sağlanması ve iç ortam hava kirliliğine yol açacak pişirme faaliyetlerden (kızartma yapmak gibi) kaçınılması gerekmektedir.
• Ev içinde mum ve ateş yakılmamalı, sigara içilmemelidir.
• Sıvı alımı ihmal edilmemelidir.
• Dış ortam hava kirliliğinde hem kendinizin hem de çocuklarınızın dışarda etkin olmamaları sıhhatiniz için daha yanlışsız bir seçenektir.
• Açık havada etkin olmak gerekliyse semptomlar dikkatle takip edilmeli, belirtilerin artması halinde sıcak maruziyetinin çabucak azaltılması gerekmektedir.
• Altta yatan kronik teneffüs ve kalp hastalığı olan şahısların sistemli ilaçlarını alması ve gerekirse tabipleriyle görüşerek yeni tedavi planı oluşturmaları gereklidir. Bir hastalığınız varsa, ilaçlarınızı alma ve izlem konusunda hekiminizin talimatlarına uyduğunuzdan emin olun. Sistemli ilaç kullanması gereken bireylerin ellerinde en az beş günlük ilaç bulundurması kıymetlidir. Belirtilerin artması, kliniğin berbatlaşması durumunda çabucak en yakın sıhhat kurumuna başvurulmalıdır.

Orman yangınları tüm canlıların sıhhatini direkt etkileyen önemli bir ekoloji ve halk sıhhati meselesidir. İklim değişikliği nedeniyle dünyada ve ülkemizde giderek daha sık tabiat felaketleriyle karşı karşıya kalmaktayız. Orman yangınları ile gayret etmenin tek yolu iklim kriziyle gayret etmektir.  İklim krizi ile su kaynakları azalmakta, doğal bitki örtüsü tahrip olmakta, orman yangınları meydana gelmekte ve insan sıhhati olumsuz etkilenmektedir.

Öte yandan her ne kadar yangınların yerleşimlere ve insanlara etkileriöne çıkarılsa da bitkiler, hayvanlarla birlikte temelinde Türkiye biyoçeşitliliğini kaybediyor. Üstelik bu durum yalnızca Türkiye ile de sonlu değil. İklim krizi sonucunda başta Akdeniz havzası olmak üzere global ölçüde sonuçlar daha da ağırlaşıyor. Bilhassa 2021 yılındaki yangınlar global ölçekte felaketlere neden oldu. 1937’den bu yana tutulan istatistiklere nazaran Türkiye’de yıllık yanan alan, 2021’de birinci kez 1945 yangınlarının üstüne çıktı ve 139 bin hektar orman alanı yandı. Dünyada da 2021 yılı tasa verici, istisnai bir yıl olarak yaşandı. Avrupa Birliği ülkeleri için 2021 yılı 2000 yılından bu yana (2017’nin ardından) en makus ikinci yangın yılıydı, bütün bölgede yangınlardan en çok etkilenen ülke ise yeniden Türkiye olmuştu (EU Science Hub, 2022). Global ölçekte yangınların büyük bir kısmı Kuzey Amerika, Sibirya, Kuzey Afrika ve Akdeniz’de yaşandı (Copernicus, 2021).

Küresel ortalamalara nazaran yangınlar çok büyük oranda insan kaynaklı nedenlerden ortaya çıkıyor. Yangınların yalnızca %4’ünün doğal nedenlerle başladığı iddia ediliyor. Öbür yandan dünya genelinde orman yangınlarının daha da artacağı, iklim krizi ve arazi kullanımındaki değişimin yangınları hem daha sık hem de daha şiddetli hale getireceği öngörülüyor. Birleşmiş Milletler Etraf Programı’nın araştırmasına nazaran ekstrem orman yangınlarının 2030’a kadar %14, 2050’ye kadar %30 ve 2100’e kadar %50 artacağı varsayım ediliyor.  Geleceğe daha inançla bakabilmek için yeşil alanlara sahip çıkmak, karbon yüklü yakıtlardan vaz geçerek global ısınmaya acil tedbirleri hayata geçirmek gereklidir. Orman yangınları, boyutu büyük küllerden mikron altı duman parçacıklarına kadar değişen çok büyük ölçülerde karbonlu partikül unsur (PM) (black karbon) üretir. Uygun meteorolojik şartlar altında, daha küçük duman parçacıkları kilometrelerce öteye rüzgarla taşınabilmekte ve böylelikle çok daha fazla sayıda insanı etkilemektedir. (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı) 

Ankara Gündem Haber

See Full Bio